Rijk moet meer investeren in voorzieningen op het platteland
Opinie
Tijdens de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen ging het in Fryslân veel over de basisvoorzieningen op het platteland. De ChristenUnie vraagt ook na de stembusstrijd aandacht voor dit thema.
Fryslân is voor sommigen een paradox: Friezen zijn gelukkig, terwijl hun inkomens lager liggen dan elders in Nederland. Om het geluk van de Friezen ook in de toekomst op peil te houden moet de overheid investeren in een basisvoorzieningenniveau, te beginnen bij een dekkend aanbod van huisartsen.
De Friese paradox laat zien dat welvaart niet alleen draait om geld. De meeste Friezen wonen in landelijk gebied en Fryslân scoort dan ook hoog als het gaat om rust, ruimte en groen. Bovendien ervaren Friezen sterke onderlinge verbondenheid, oftewel ‘mienskip’, en zijn terecht trots op de Friese identiteit en taal. Hierdoor scoort Fryslân niet slecht in termen van brede welvaart.
De brede Friese welvaart is echter geen gegeven. Want ook Fryslân ervaart de gevolgen van de concentratie van werkgelegenheid en voorzieningen in grootstedelijke gebieden. In heel Nederland worden de regionale verschillen in werkgelegenheid en inkomen steeds groter.
Ook het aanbod van voorzieningen raakt steeds schever verdeeld in ons land. Investeringen in wegen, scholen en culturele instellingen gingen de laatste decennia naar economische krachtige gebieden in de Randstad. Bovendien zijn voorzieningen in sectoren van cultuur tot rechtspraak ‘opgeschaald’ en geconcentreerd in de grote steden. Plattelandsgebieden kregen te maken met een terugloop van het aanbod. De afstanden tot bijvoorbeeld de huisarts of de basisschool zijn hierdoor op het platteland sterk toegenomen, ook in Fryslân.
De beschikbaarheid van voorzieningen is een belangrijke voorwaarde voor de toekomstbestendigheid van een gebied. Door het verdwijnen van voorzieningen wordt Fryslân niet alleen onaantrekkelijk om te wonen, maar ook als vestigingsplaats voor bedrijven. En wanneer werkgelegenheid verdwijnt, trekken jongeren op den duur weg.
Een belangrijk gevolg is de erosie van de Friese mienskip in slow motion. Dit proces wordt treffend beschreven door Geert Mak in Hoe God verdween uit Jorwerd . Door een gebrek aan economische kansen verlaten elke generatie weer Friese jongeren hun gemeenschappen.
Om deze ontwikkeling te keren zou de rijksoverheid een basisvoorzieningenniveau moeten garanderen in heel Nederland. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van de kracht van de mienskip. Overal in Fryslân organiseren dorpen, soms met hulp van stichting Doarpswurk, energiecoöperaties, ontmoetingsplekken en andere voorzieningen.
Huisartsen
Maar er is ook actie van de rijksoverheid nodig. Toen lerarentekorten in de Randstad zich aandienden greep Den Haag snel naar de portemonnee en stelde miljoenen beschikbaar. Dat zou ook moeten gebeuren nu bijvoorbeeld in Fryslân een tekort aan huisartsen dreigt. Van alle Friese húsdokters is immers 41 procent 55 jaar of ouder. Als zij zonder opvolger met pensioen gaan, gaat het met de leefbaarheid van de Friese dorpen bergafwaarts.
Om huisartsen – wellicht met Friese wortels- te verleiden om naar Fryslân te komen, is meer nodig dan een aantrekkelijke baan in de mooiste provincie van Nederland. Huisartsen brengen vaak een partner en kinderen mee: ook hen moet Fryslân voldoende bieden. Scholen, ziekenhuizen en bibliotheken moeten beschikbaar en bereikbaar zijn. Een concrete uitwerking is het vaststellen van reistijdgrenzen per type voorziening door de rijksoverheid. Hiervoor moet het openbaar vervoer in onze provincie sterk worden verbeterd. De Lelylijn zou een flinke stap in de goede richting zijn.
Vitaliteit versterken
Het Wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie publiceerde recent een rapport met meer aanbevelingen om de vitaliteit van lokale gemeenschappen te versterken. Zoals een belasting op de waardestijging van grond en gebouwen in economisch sterke gebieden, waarvan de opbrengst wordt bestemd voor economisch minder welvarende gebieden. Of een bonus voor duurzame boeren, gefinancierd met een belasting op het in Nederland geconsumeerde voedsel. Zo kan de brede welvaart op het platteland worden verhoogd en worden jongeren niet gedwongen te vertrekken naar elders. De stip op de horizon zijn bloeiende én groeiende lokale gemeenschappen. Om de brede Friese welvaart ook in de toekomst te behouden is er werk aan de winkel.
